HISTORIE
KORPS RIJKSPOLITIE

PRIKBORD GROEP BAARLE NASSAU
HERINNERINGEN UIT DE OUDE SCHOENENDOOS
Deel hier je herinneringen van jouw tijd bij dit onderdeel met anderen. Stuur je foto's en of verhalen in. Lees hier hoe

Geplaatst op
Met dank

Geplaatst op
Met dank aan:

Hier kunnen jouw foto's, verhaal en of documenten staan. Stuur ze in. Hoe lees het hier

---

---

OUD NIEUWS GROEP BAARLE NASSAU
HERINNERINGEN UIT OUDE POLITIETIJDSCHRIFTEN
Artikelen uit oude politietijdschriften o.a. het Politieblad, het Korpsblad en het RP-magazine m.b.t. vermeld onderwerp.

---

Geplaatst op 7-5-2012
Bron: APB 1954

Als wij de naam Baarle-Nassau horen, dan denken wij aan smokkelen en hazardspel en dat is geen wonder, want de talrijke artikelen in krant of tijdschrift aan dit merkwaardige tweeling-dorp gewijd, willen ons doen geloven dat smokkelarij het bestaansmiddel der bevolking is. Deze voorlichting is wel wat eenzijdig en vooral voor de politieambtenaar niet bijzonder belangwekkend. Toen de Adjudant A. van Minderhout, Groepscommandant in Baarle-Nassau, kort voor hij de dienst met pensioen verliet, een en ander vertelde over de wetenswaardigheden van het leven in deze kleine gemeenschap, meenden wij, dat hieraan best een artikeltje in het Algemeen Politieblad gewijd kon worden. Wij laten daarom de heer Van Minderhout hieronder zelf aan het woord.

Toen ik zowat 10 jaar geleden in Baarle-Nassau kwam, werd het mij al spoedig duidelijk dat het een moeilijke opgave zou zijn, de dienst naar behoren uit te oefenen. Wij hadden hier pas de oorlog achter de rug en die is ook aan Baarle-Nassau niet onopgemerkt voorbijgegaan. Behalve dat er heel wat vernield was had de oorlog ook op de handel en wandel van de bevolking een stempel gedrukt. Wij moesten zo spoedig mogelijk naar „normale verhoudingen“ terug en dat was elders in het land al niet een-twee-drie gebeurd, laat staan in Baarle-Nassau. Het is nu eenmaal een feit, dat die verbrokkeling van territorium een merkwaardige invloed heeft op het doen en laten van de mens. Wanneer U dit kaartje eens goed bekijkt dan ziet U wel, dat Nederlands en Belgisch grondgebied elkaar op de meest verrassende wijze afwisselen. Er is niets tegen te doen (en er wordt om praktische redenen ook niets tegen gedaan) dat de inwoners van het Belgische Baarle-Hertog in Nederlandse winkels kopen en omgekeerd, hoewel district genomen ook in en uitvoer is. De bemoeiingen van de douane richten zich dan ook uitsluitend op die vorm van inen uitvoer zoals die normaal aan andere doorlaatposten voorkomt. Bovendien is de douane extra waakzaam op de sluikhandel, die hier gemakkelijker dan elders bedreven wordt. De werkzaamheden van de douane worden wel erg bemoeilijkt doordat sommige inwoners bezittingen hebben zowel op Nederlands als op Belgisch grondgebied. Willen de inwoners iets over de grens brengen op het ogenblik zijn speenvarkens en ook boter erg gewilde smokkelwaar dan vervoert men de waar in een onbewaakt ogenblik van de schuur op Nederlands gebied naar de „nederzetting“ die men op Belgisch grondgebied heeft. Het smokkelen van vee, dat hier enige jaren geleden veel bedreven werd, was dikwijls heel eenvoudig, als men dit vee overdag liet grazen op een Nederlands perceel grasland dat onmiddellijk grensde aan Belgisch gebied. Men liet dan per ongeluk de afsluiting (meestal een wrak hekje) 's nachts openstaan; de volgende morgen bleek dan dat het vee „in alle onschuld" op Belgisch gebied terecht gekomen was.

Ik ben nu, zonder het eigenlijk te willen, toch op het onderwerp smokkelen gekomen. Het is echter een natuurlijk aanknopingspunt om de bijzondere verhoudingen onder, en de geestesgesteldheid van de bevolking te begrijpen. We moeten tot de 16e eeuw teruggaan om te ontdekken, dat de verdeling van het grondgebied tussen de hertog van Brabant en de baronnen van Breda (Nassau's) (vandaar ook de namen Baarle-Nassau en -Hertog) grondoorzaak is van de tegenwoordige toestand, die wij gerust een „lappendeken" van grondgebied kunnen noemen. Het tegenwoordige Baarle-Hertog werd reeds in 922 genoemd en heette toen Baerl. De Belgische gemeente Baarle-Hertog ligt geheel omsloten door Nederlands gebied, terwijl beide gemeenten z.g. enclaves hebben op elkanders gebied. De bevolking van de beide Baarles vormt feitelijk een grote familie. Zelden of nooit trouwt een jongeman van Baarle met een meisje van buitenaf. Deze twee omstandigheden, de natuurlijke geschiktheid, welke dit gebied heeft tot smokkelpraktijken en de binding door bloeden aanverwantschap, hebben tot gevolg, dat een buitenstaander, en zeker een politieambtenaar, weinig of geen toegang heeft tot de dorpsgemeenschap. Nu is het in het algemeen wel ongewenst, dat een politieambtenaar zich al te zeer met de dorpelingen vereenzelvigt, hetgeen om begrijpelijke redenen zeker in Baarle het geval is, toch kan de politie zal haar taak naar behoren worden uitgeoefend zekere contacten met de burgerij niet ontberen.

Het karakter van de bevolking van Baarle wordt gekenmerkt door een sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel en een bijzondere gemeenschapszin. Deze in beginsel uitstekende eigenschappen staan natuurlijk de ambtenaren van de Invoerrechten en Accijnzen wel erg in de weg bij het opsporen van daders van smokkel-affaires. De bevolking van jong tot oud ,weet nooit ergens van". Bij de moordzaak, die wij niet zo lang gele den hadden op te lossen, was het gelukkig anders. Hier kwamen de gemeenschapszin en het rechtvaardigheidsgevoel, waarop inbreuk was gemaakt, om de hoek kijken. Het smokkelen, door sommige families van geslacht op geslacht bedreven, wordt echter niet als een strafwaardig vergrijp aangevoeld. De bevolking beschikt ook over een „zesde zintuig voor onraad“ en daarbij als werktuig een onderling waarschuwingssysteem. Meer dan eens is daarvan gebleken wanneer douane of politie de lucht had gekregen van een groots opgezette smokkel-affaire en uitgebreide voorzorgsmaatregelen had getroffen om de actie de kop in te drukken en de daders te vatten. Wanneer dan het ogenblik aangebroken was, dat wij meenden het net te kunnen dichttrekken, bleek, dat de deelnemers aan het complot de actie gestaakt hadden en rustig thuis waren gebleven. Het is echter niet in de eerste plaats aan de politie opgedragen de sluikhandel te bestrijden hoewel de Wet op de economische delicten ook hier een duidelijke taak aan de politie oplegt. Smokkelzaken worden steeds in samenwerking met de dienstgeleider I. en A. afgewikkeld. De daders worden voorgeleid aan de groepscommandant in zijn hoedanigheid als hulpofficier van justitie en later overgenomen door de Inspecteur der Invoerrechten en Accijnzen, die eveneens hulpofficier van justitie is. De normale politietaak staat natuurlijk op de voorgrond. Ook hierbij doen zich de genoemde karaktereigenschappen van de bevolking en de grillig verlopende grenslijnen gelden. Bij een arrestatie b.v. moeten wij ons altijd terdege afvragen of wij ons wel op Nederlands gebied bevinden en dit is niet altijd gemakkelijk uit te maken. De traktaten, waarbij destijds de grenzen zijn geregeld en waarvan zowel in Den Haag als in Brussel een exemplaar berust, zijn niet altijd even duidelijk; zo is b.v. tussen paal 214 en 215 de grens ongeregeld gelaten. Het is wel eens voorgekomen, dat een aanhouding nog net op Nederlands gebied kon plaats vinden door de verdachte, die zich met fiets en al over de grenslijn wilde laten vallen, aan een been vast te grijpen. Dit is wel een zeer duidelijk voorbeeld van de eigenaardige gevolgen van de bestaande toestand. Behalve de openbare wegen, die soms binnen enkele tientallen meters, nu eens Belgisch, dan weer Hollands gebied zijn, staan ook vele huizen gedeeltelijk op Nederlands en gedeeltelijk op Belgisch gebied. Bekende voorbeelden zijn het restaurant, ter plaatse bekend als het „café tante Emma", en een woonhuis in de buurtschap Loveren, waar de grens dwars door het huis loopt. Uitwendig is het onderscheid te zien aan de nummerbordjes; een wit bordje met zwarte cijfers is een Belgisch, een zwart bordje met witte cijfers is een Nederlands huis. Het is op sommige plaatsen zelfs zó, dat iemand wiens huis op Belgisch gebied staat, als hij de voordeur uitgaat meteen Nederland binnenwandelt; steekt hij dan de straat over om in gindse winkel een pakje tabak te halen, dan is hij weer op Belgisch gebied! U begrijpt, dat het ook bij verkeersongevallen wel eens tot competentieproblemen leidt.

In het begin heb ik al gezegd, dat er onmiddellijk na de oorlog wanordelijke toestanden heersten. Er was ook geen sprake van respect voor elkanders werk en opvatting; wel echter een voortdurend lijdelijk verzet tegen het gezag. Hoezeer ook begrijpelijk, hier moest geleidelijk verandering in komen waarbij het voornaamste wel was, het vertrouwen van de bevolking te winnen. Met taaie volharding is het mogen gelukken en ik zal er als ik straks met pensioen ga met voldoening op terugzien dit vertrouwen en dit wederzijds respect voor werk en opvatting aan te kweken. Kon het vlak na de oorlog nog voorkomen, dat de Nederlandse politie door iemand die zich veilig op Belgisch gebied had „teruggetrokken" werd uitgejouwd en uitgedaagd wel typerend voor de verhoudingen nu is hier geen sprake meer van. We weten wat we aan de bevolking hebben en omgekeerd weet de bevolking dat ze op de politie staat kan maken. Eigenlijk zou dit een soort opvoeding genoemd kunnen worden. Het stellen van het goede voorbeeld en een volkomen onkreukbaarheid in optreden waren daartoe eerste vereiste. Ook in aangelegenheden van minder gewicht (maar toch belangrijk) is het mogen gelukken enig gevoel voor orde en regelmaat in het publiek gedrag aan te kweken, b.v. door het gewennen aan goede parkeergewoonten (zonder dwingende voorschriften wel te verstaan). Zo is ook het verkeersonderricht aan de jeugd niet vergeten, hetgeen ik belangrijk vond, omdat de jeugd zich ook in het verkeer in de stad (b.v. Breda of Tilburg, waar zij nogal eens heen moet) goed moet kunnen gedragen. Al met al is hierdoor een sfeer van vertrouwen verkregen, het lijdelijk verzet zo goed als verdwenen. Dit was heel wat waard in een gebied waar de bevolking zich als het ware bevoorrecht achtte door die eigenaardige toestand met de enclaves, die hun dikwijls het gevoel gaf dat de politie er toch machteloos bij stond.

Bij de fotopagina. 2, 3, 5 en 6. Hoe zonderling de grens kan lopen: dwars door huizen, bomen, tuinen, wegen enz. 3. De verdachte werd door hem aan een been vast te grijpen binnen bereik van de territoriale bevoegdheid gehouden. 4. Het monument voor gevallen verzetsstrijders (twee Nederlandse politiemannen en een Belgische burgeres). 7. Wandelend door een van Baarles smalle straten wordt u verrast door de aanblik van dit fraaie kasteeltje. 1. Al tientallen van jaren staat het stationsgebouw in regen en wind, nutteloos en verlaten: wat nu Roosendaal is, had Baarle-Nassau .... kunnen zijn.

Een overtuigend bewijs van deze verbetering heb ik altijd gezien in het feit dat het aantal processen-verbaal van 1300 na de oorlog is teruggelopen tot ongeveer 300 nu. En een bewijs van het herwonnen vertrouwen is het toch wel, dat een inwoner van Baarle Hertog aangifte komt doen bij de Nederlandse politie, als het vermoeden bestaat dat de dader in Nederland moet worden gezocht. Het ligt altijd voor de hand dat men aangifte doet bij zijn „eigen politie".

Nu nog wat anders. Wij doen natuurlijk niet aan politiek, maar ik wil toch graag zeggen, dat de internationale verbroedering, waar tegenwoordig voor geijverd wordt hier in Baarle al een vergevorderd stadium van ontwikkeling heeft bereikt. In grensgebieden is dit toch al eerder het geval dan midden in het land, waar de tegenstelling „vaderland-buitenland" sterker wordt aangevoeld. Maar zulk een sprekend en spontaan voorbeeld van verbondenheid geloof ik niet dat men buiten Baarle vinden zal. Er is hier n.l. een buurtschap, Castelre genaamd; de kinderen die daar wonen gaan school in Minderhout, een gemeente in België (dus helemaal over de grens). Als nu H.M. de Koningin verjaart, dan wordt door de schoolkinderen in Minderhout even goed Koninginnedag gevierd, onder leiding van de onderwijzer, waaraan de Burgemeester en de geestelijke van Minderhout zelf deelnemen. Ik heb dit altijd een bijzonder aardig en spontaan voorbeeld gevonden van saamhorigheidsbesef.

En om een misverstand uit de weg te ruimen: er wordt hier in Baarle natuurlijk veel gesmokkeld, heel veel zelfs en ik heb al uitgelegd welke omstandigheden dit bedrijf in de hand hebben gewerkt. Maar het zou overdreven zijn, te zeggen dat men hier van de sluikhandel leeft. Er is hier evengoed als elders wat industrie (zuivel-, strohulzen en sigarenfabrieken) naast het landbouwbedrijf, waarmede men hier dus op normale wijze aan het productieproces deel neemt.

Nu zou ik bijna nog vergeten, een wetenswaardigheid te vermelden. Sedert ongeveer 1906 meen ik, staat hier een groot stationsgebouw. Het was n.l. destijds de bedoeling, dat het grote grensstation in Baarle-Nassau zou komen; het is echter Roosendaal geworden en al die tijd staat het gebouw renteloos en nutteloos in regen en wind. Een poos lang werden hier internationale rechtszittingen gehouden (gerechtelijk vooronderzoek), een procedure waarbij uit zuiver formele overwegingen, zowel de verdachte als de gerechtelijke autoriteit op eigen territorium verbleef. Het spreekt vanzelf, dat de verdachte vrije terugkeer gegarandeerd was, omdat hij meestal zijn huis niet kon bereiken zonder Nederlands grondgebied te betreden. Tegenwoordig worden die zittingen in een broederklooster gehouden, welk klooster gezien zijn geografische ligging, aan de voorwaarden voldoet.

U ziet, dat Baarle-Nassau in meer dan één opzicht een merkwaardig bewakingsgebied is, om het zo eens in onze terminologie uit te drukken.

---

Naar >  menu artikelen District Breda

---

 Reacties en/of aanvullingen op dit artikel Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. het ons. Wel graag de naam v/h artikel en/of het fotonummer vermelden.
Belangrijk. Stuur geen foto's uit boeken, facebookpagina's of websites in. Deze mogen wij niet publiceren.
Het is niet toegestaan om foto's van deze site elders te publiceren bv op een website of facebookpagina.
Help ons want alleen samen kunnen we er echt iets moois van maken. Lees hier hoe.

---

---