RIJKSPOLITIE GROEP VLIJMEN 1945 – 1994. Uit het archief van Bert Brekelmans.

ALGEMENE INFORMATIE:
Kort na de 2^e wereldoorlog op 11 november 1945 werd het Korps Rijkspolitie opgericht. In de toenmalige gemeente Vlijmen (met de dorpen Nieuwkuijk en Haarsteeg) werd een rijkpolitiegroep ingericht, ressorterend onder het district ’s-Hertogenbosch, met in de eerste jaren twee posten, namelijk tot 1952 de gemeente Drunen (inclusief Elshout) en tot 1971 de gemeente Engelen (inclusief Bokhoven).

GROEPSBUREAUS VAN DE LANDGROEP VLIJMEN

Julianastraat 28 van 1945 tot 1957	Monseigneur van Kesselstraat 15 van 1957 tot 1988	Wolput 39 van 1988 tot 1993

POSTBUREAUS VAN DE GROEP VLIJMEN

Post Drunen, Raadhuisplein 16 van 1945 tot 1952.
Bijzonderheden: - meermanspost met opperwachtmeester als postcommandant;
                        - bureau met arrestantencellen, inpandig in gemeentehuis Drunen;
                        - in 1952 samengevoegd tot de groep Heusden en overgegaan naar het district Tilburg.

Post Engelen, de Kerkhof 4 van 1945 tot 1971.
Bijzonderheden: - éénmanspost met opperwachtmeester als postcommandant;
                        - bureau met arrestantencel, inpandig bij dienstwoning in/aan voormalig gemeentehuis;
                        - in 1971 werd de gemeente Engelen geannexeerd door de gemeente ’s-Hertogenbosch.

HUISVESTING EN MIDDELEN:
Het allereerste groepsbureau van de Rijkspolitie was gevestigd in een deel van het statige herenhuis Julianastraat 28 te Vlijmen (met halfrond bovenlicht boven de voordeur), voorheen gelegen rechts naast het gemeentehuis en gesloopt in 1988, dat eerdere bestemmingen kende zoals burgemeesterswoning, postkantoor  en distributiekantoor. Het bescheiden politiebureau bood plaats aan hooguit een handvol politieambtenaren, die natuurlijk er niet tegelijkertijd waren.

Eerste groepscommandant was M. van der Sanden (1897), in 1938 reeds aangesteld als chef-veldwachter in Vlijmen en die dat bleef totdat de groep Vlijmen nieuwe huisvesting kreeg. Het was nog de tijd van de handgeschreven rapportenboeken en hooguit een of twee schrijfmachines. Arrestanten werden ingesloten in een cel onder het gemeentehuis.

	In 1957 werd een nieuw gebouwd bureau in gebruik genomen, namelijk in de Monseigneur van Kesselstraat 15, met aanvankelijk links daarnaast één dienstwoning, huisnummer 13. Het was een relatief klein bureau, met een planton- en kaderkamer aan de straatzijde en een “grote” werkkamer en twee arrestantencellen aan de achterzijde.
	De achterplaats bood ruimte voor de nodige goederenopslag en een garage.
	Enkele jaren na de bouw werd aan de rechterzijde een tweede dienstwoning gebouwd huisnummer 15a die in de laat jaren ’60 weer vanwege ruimtegebrek bij het bureau getrokken werd. Deze extra bureauruimte bood op de bovenverdieping onder meer onderdak aan de administratie (straatzijde) en de groepsrecherche (achterzijde), terwijl op de begane grond de keuken voortaan als kantine gebruikt werd en de niet al te grote huiskamer ingericht werd als werkruimte voor de groepscommandant.

In deze tijd was een landgroep in de dienstuitvoering nagenoeg geheel selfsupporting. Dat betekende dat alle politiemedewerkers in de standplaats moesten wonen en telefonisch aangesloten waren op de centrale van het groepsbureau. Indien een politiemedewerker TW (telefoonwacht) had, ontving hij middels doorschakeling van de centrale thuis tussen 18.00 en 08.00 uur alle meldingen die gedaan werden via het  lokale politienummer. Via de meldkamer kon dan de surveillance bereikt worden of in het uiterste geval moet er zelf actie ondernomen worden. Daarnaast moest de TW-er ook alle privégesprekken van zijn collegae doorverbinden; die waren immers allen aangesloten op deze centrale.

Eind jaren ’70 kwam daar een einde aan en moesten de burgers na 18.00 uur  rechtstreeks naar de meldkamer bellen.

Eind jaren ‘60/beginjaren ’70 kwamen er ook bijzondere taken/functies bij de landgroepen, zo ook in Vlijmen. Er kwamen vaste leden voor de mobiele eenheid, de groepsrecherche deed zijn intrede voor de ietwat meer gecompliceerde of langdurige onderzoeken en werden er zogenaamde SVO-ers aangesteld, die een semi-verkeersopleiding volgden en daarna eenvoudige technische onderzoeken mochten verrichten aan voertuigen.

Doorgaans werden er dagdiensten gedaan in eerste instantie  van 9 uur, later teruggebracht van 8½ naar 8 uur. De aanvankelijke nachtdiensten waren van 02.00 tot 06.00 uur, hetgeen betekende dat de resterende uren dezelfde middag gedaan moesten worden. Zulke gebroken diensten kwamen ook voor bij de avonddiensten, bijvoorbeeld ochtend/avond. De tijden van de avonddiensten waren divers, doordeweeks vaak solo-surveillances tot 22.00 uur, in de weekenden tot 02.00 uur. Laten kwam er een 24-uurs dekkende surveillance, vaak gecombineerd met de omliggende groepen Helvoirt en Drunen, namelijk 00.00-08.00, 08.00-15.00 en 15.00-23.00 uur. In de jaren ’80 werden deze tijden weer gewijzigd naar noodzaak en effectiviteit.

In 1979 werd ook de dienstwoning aan de linkerzijde bij het bureau getrokken, waardoor op de bovenverdieping voldoende ruimte gemaakt werd voor huisvesting van de zogenaamde  opvanggroepen of -eenheden, alsmede twee verhoor-/ophoudkamers. Een opvanggroep was een  kwartaalbegeleiding voor nieuwe politieambtenaren door twee ervaren mentoren, de eerste jaren Aloys Soullié en Arie de Wit.

Op de begane grond werd in de voormalige huiskamer van deze dienstwoning een eenvoudige vergaderruimte gemaakt, die tevens gebruikt werd als koffieruimte.

Tegelijkertijd werden de andere werkkamers van het totale groepsbureau herschikt. De “grote” werkkamer van het oorspronkelijke bureau aan de achterzijde werd ingericht als kamer voor de groepscommandant, terwijl de groepscommandantenkamer aan de voorzijde van de meest rechtse woning kaderkamer werd. Voorts werd toen ook een vernieuwde plantonkamer gerealiseerd met een balie en een bescheiden meldtafel.

Naast het verrichten van surveillance ging een groot deel van de tijd op aan het afwerken van schriftelijk werk, dat vanwege de generale taakstelling een grote diversiteit kende. Daarvoor waren de nodige Olivetti-typemachines ter beschikking en moesten processen-verbaal middels zogenaamd doorslag- en carbonpapier in veelvoud worden ingeleverd, waarna een strenge controle volgde van meestal de opperwachtmeester (d’n opper).  Alle meldingen werd geregistreerd in het zogenaamde mutatieregister oftewel het rapporten-boek. Dit waren losbladige formulieren met 4 vakken voor meldingen, die opgeborgen werden in een ringband. De groepscommandant besprak nagenoeg alle meldingen vaak op maandagochtend met de burgemeester. Begin jaren ’80 werd de groep Vlijmen geconfronteerd met de eerste stap van automatisering. De gemeente Vlijmen schonk namelijk een Commodore 64 computer, waarmee vooruitstrevend de groepsadministratie een klein beetje werd vergemakkelijkt.

De groep Vlijmen groeide in de jaren ’80 gestaag, mede door de later beschreven specifieke problemen. Buiten de tot 1986 permanente aanwezigheid van een opvanggroep (meestal zo’n 5 á 6 personen exclusief de mentoren), steeg het aantal vaste politiemedewerkers naar zo’n 25 stuks, waaronder de eerste vrouwelijke  wachtmeesters. Was er aanvankelijk een driehoofdig kader (groepscommandant, vervangend groepscommandant en een 2^e opperwachtmeester/rayoncommandant), werd dat in deze jaren uitgebreid met twee opperwachtmeesters, dus totaal 5 kaderleden.

Dat was gelijk de reden dat er uitgezien moest worden naar een nieuwe en grotere locatie. Aanvankelijk was nieuwbouw in de planning, maar bij de toenmalige leiding van de groep viel in 1988 het oog op de vrijgekomen villa Wolput 39 in Vlijmen. Met een beperkt budget en verenigde (politie)krachten werd deze markante villa omgetoverd tot een “nieuw” en bijzonder sfeervol groepsbureau.

Het oude groepsbureau werd verkocht, waarna er drie woningen in gerealiseerd werden. Na een statige entree in het voorportaal van dit bureau aan de Wolput grensden aan de hieraan gelegen centrale hal de plantonkamer, twee grote werkkamers, een ophoudkamer, alsmede de keuken inclusief een grote kelder, dienstdoend als opslag voor in beslag genomen goederen. Via de imposante trappartij eveneens in de centrale hal werd de tweede verdieping bereikt, met onder meer 4 grote werkkamers en een ophoud-/verhoorkamer. Via een wat ongemakkelijke steile trap kon men naar de zolderverdieping met een enorm werkvertrek, waar met gemak grotere onderzoeksteams gehuisvest konden worden. Het buitenterrein bood verder voldoende parkeerruimte, garageboxen en een werkplaats, zonder dat de mooie voortuin geweld werd aangedaan. De echte automatisering maakte rasse schreden voorwaarts en ook de uitrusting en opleiding van de politiemedewerker werd gaandeweg steeds beter. Dit bureau behield na de reorganisatie naar regiopolitie in 1993 deze functie tot 1999.     

VOERTUIGEN:
Surveillances werden in eerste jaren uitgevoerd met motor en zijspan, alsmede  uiteraard op de fiets. Omdat er toen nog geen sprake was van mobiele verbindingen tijdens de surveillance dienden op bepaalde vaste tijdstippen postpunten ingenomen te worden. Vaak waren dat bedrijven of instanties waar een telefoon aanwezig was  (bijvoorbeeld tijdens de nachtdiensten bij een bakker), zodat de postende politiemensen bij incidenten gewaarschuwd konden worden door de meldkamer.

In de loop der jaren werd het voertuigenpark van de groep Vlijmen uitgebreid. Allereerst kwam er de GSA (groepssurveillanceauto), een Volkswagen-bus met de nodige uitrusting en een ULM (Ultra Licht Motorrijwiel), eerst van het merk DKW en later Sparta. Van de motor met zijspan werd in de laat jaren ’60 afscheid genomen en kwam er de KSA (kleine surveillanceauto), aanvankelijk een blauwe Volkswagen Kever, gevolgd door de  Fiat 127, met  in de jaren ’80 de Volvo 340 en 440. Ook werd in de jaren ’70 de OSA (onopvallende surveillanceauto) geïntroduceerd, een witte Volkswagen Kever opgevolgd door een rode Fiat 127. Klein onderhoud aan de voertuigen werd steevast op zaterdag door de collega’s verricht, die op het dagrooster (DARO) de code Z1 meekregen. De uitrusting van de voertuigen diende gecontroleerd en aangevuld te worden, de acculampen met verwisselbare voorzetschijf (rood, geel of groen), ook Dominitlampen genoemd, werden opgeladen en uiteraard dienden de voertuigen gewassen te worden. Meer dan eens eindigde het klein onderhoud in een  onderling watergevecht!  Het onderhoud van de voertuigen was in handen van de PTD (Politie Technische Dienst) en de verbindingen van de PVD (Politie Verbindingsdienst), beide gevestigd in ’s-Hertogenbosch en waar alle Rijkspolitie-onderdelen van Zuid-Nederland naartoe moesten.

VOORMALIGE GROEPSCOMMANDANTEN:
van der Sanden, M. 1945 - 1957	de Langen, A.H. 1957 – 1962	Vierboom, W.  1962 – 1968		Scharn J, 1968 – 1970

ABRAHAMS, C. 1970 – 1973	WESTHOF, H.G. 1973 – 1978	LEUNE, M.G.J. 1978 – 1993

ROERIGE TIJDEN:
Anders dan in de huidige tijd had Vlijmen in het grijze verleden een negatief imago. Waar dat oorspronkelijk vandaan kwam is vooralsnog niet helemaal duidelijk, maar gezegd kan worden dat een bepaalde bevolkingslaag, aangevoerd door een aantal sterke persoonlijkheden of families, lastig hanteerbaar was.  Bij het overgrote deel van de overlastgevers was zeker sprake van kopieergedrag. De problemen piekten met name in de jaren ’60, ’70 en ’80 en richtten zich vooral tegen de politie, de lokale overheid en de -horeca.  Uit het geheugen puttend een aantal incidenten die met name de individuele politiemens of het bureau troffen, waarbij de ontelbare bedreigingen even buiten beschouwing worden gelaten:     -vele forse vernielingen in/aan het bureau, waaronder ontelbare ingeslagen ruiten;
     -meerdere vernielde ruiten van privéwoningen;
     -brandstichtingen bureau en privéwoning;
     -brandstichtingen politie- en privévoertuigen;
     -vuurwapengeweld op meerdere privéwoningen en bureau.

De individuele politiemens, met in die tijd een beperkte uitrusting, kreeg het behoorlijk te verduren, waarbij verplicht wonen in de standplaats extra kwetsbaarheden met zich meebrachten.

Niet alleen de politie, maar ook het lokaal bestuur, moest het vaak ontgelden. Burgemeester en wethouders werden meer dan eens individueel bedreigd, werd het gemeentehuis en andere gemeentelijke kantoren of privéwoningen van bestuurders belaagd door vernielingen.   

Het straatbeeld bleef decennia lang erg onrustig, hetgeen voor de schrijvende pers reden was om Vlijmen te betitelen als “klein Chicago”. Dat had ook invloed op de uitbaters van de plaatselijke horecabedrijven. Met name in de weekenden waren in sommige daarvan veel vechtpartijen, hetgeen een permanente ME-bijstand van zowat  een jaar  opleverde, aanvankelijk van een heel peloton, later afgeschaald naar een groep van 10 ME-ers.   

Desondanks  was het onderling collegiaal gemoedelijk, was er een grote betrokkenheid bij het werk en stond het Rijkspolitiemotto “PLICHTSGETROUW EN STEEDS PARAAT” hoog in het vaandel. “Werken in Vlijmen is het beste wat me overkomen is”, is nog steeds een veel gehoorde kreet bij oud-medewerkers uit die tijd!

Ondanks alle sores van de voorgaande jaren werd als Rijkspolitiegroep een mooie tijd afgesloten en behoren begrippen zoals het groeps- en postbureau,  de groeps-, post- en rayoncommandant, de DIRO’s en DARO’s, TW, BS, de plantonkamer, de  GSA, KSA, OSA en ULM,  het FN-pistool met pistoolkoord, de knevelketting, de zware kamgaren tunieken, de ballonbroeken met laarzen et cetera, et cetera voorgoed tot het verleden.  

1959. Foto met politiemannen op de motor met zijspan werd gemaakt naast het gemeentehuis Vlijmen, met zichtbaar het traliewerk van de oude politiecel.
v.l.n.r.: J.B. Abelen, J.H.C. (Jo) Brouwerens, A. (Albert) van de Kleut en L.W.A. (Leo) Heems-kerk.

 
Foto gemaakt op 27 mei 1977 bij gelegenheid van het afscheid van plaatsvervangend groepscommandant J.H.C. (Jo) Brouwerens, die benoemd werd tot groepscommandant te Drunen. Op de foto een deel van de toenmalige bezetting.
v.l.n.r.: Kees Peeters (administrateur), Mees Jager, Hans Kaper, Hans Kanis, Chris van Roosmalen, Henk Westhof (groepscommandant), Chris de Goeij, Jo Brouwerens, Arie de Wit, Jim van Hunnik en Bertus Kronenburg.

1978. Foto werd gemaakt op 28 februari 1978 bij gelegenheid van het afscheid van groepscommandant H.G. (Henk) Westhof. Op de foto vermoedelijk de gehele  groepsbezetting van dat moment.
staand v.l.n.r.: Henk van Rosmalen, Jo Nelissen, Jim van Hunnik, Chris van Roosmalen, Rien Leune, Arie de Wit, Kees Peeters (administrateur), mevrouw Westhof, Henk Westhof, Hans Kaper, Wil Helmons, Bertus Kronenburg en Anneke van Overdijk-van Helvoort (interieurverzorgster).
gehurkt v.l.n.r.: Hans Kanis, Chris de Goeij, Wim Suijskens, Bert Brekelmans en Willem Bos.


Deze foto werd gemaakt in het gemeentehuis te Vlijmen op 30 april 1983 t.g.v. de uitreiking van een koninklijke onderscheiding aan interieurverzorgster Anneke van Overdijk-van Helvoort (1929). Namen zijn bekend bij beheerder.

1987. Deze foto werd gemaakt bij gelegenheid van de zgn. districtelijke wettencompetitie voor de reserve-rijkspolitie.
staand v.l.n.r.: Huub de Loijer, John Proveniers, Frits Kroot, Jos van den Hurk.
gehurkt/zittend v.l.n.r.: Tiny van Loon, Piet Boogaers, Bert Brekelmans (instructeur).


1991. Deze foto werd gemaakt bij gelegenheid van de zgn. districtelijke wettencompetitie voor de reserve-rijkspolitie.
staand v.l.n.r.: Tiny van Loon, Piet Boogaers, Frits Kroot, Huub de Loijer.
gehurkt/zittend v.l.n.r.: John Proveniers, Bert Brekelmans (instructeur), Jos van den Hurk

1992. Groepsfoto werd gemaakt in het gemeentehuis te Vlijmen.van boven naar beneden en van links naar rechts: Leon le Haen, Tini van Loon, Rob Simons, Erwin van Erve, Thijs Zuidland, Hans Berk-hoff, Jo Nelissen, Toon Moeskops, Peter van Os, Bert Brekelmans, Henk Hamers, Han van der Heijden, Bart Groot, Jan Loos, Laurens Brekelmans, Joop van Maurik, Colla Hanssen, Charles Immens, Toine Pelders, Jan van Vlokhoven, Rien Leune, Jim van Hunnik, Nicolien van Bokhoven, Piet Visscher, Mees Jager, Henk van Rosmalen.

Vlijmen, februari 2022. Bert Brekelmans,

---

Naar > het overzicht van de groep Vlijmen